Region: Beskid Niski

Beskid Niski – pasmo górskie w Karpatach Zachodnich. Wschodnia granica Beskidu Niskiego jest zarazem granicą Karpat Wschodnich i Zachodnich. Leży na terenie dwóch państw: Polski i Słowacji. Polska część Beskidu Niskiego od zachodu graniczy z Beskidem Sądeckim i Kotliną Sądecką, od północy z Pogórzem Rożnowskim, Pogórzem Ciężkowickim, Obniżeniem Gorlickim, Pogórzem Jasielskim i Pogórzem Bukowskim, od wschodu z Bieszczadami, od południa graniczy ze słowacką częścią Beskidu Niskiego (Nízke Beskydy). Najwyższy szczyt po polskiej stronie to Lackowa (997 m n.p.m.), a po słowackiej Busov (1002 m n.p.m.), który jako jedyny przekracza 1000 m.

Beskid Niski zbudowany jest z fliszu karpackiego. Są to naprzemiennie ułożone ławice zlepieńców, piaskowców i łupków ilastych. Powstanie ich związane jest z osadzaniem się w śródgórskich zbiornikach wodnych gruntów, pochodzących z erozji starszych gór. Osady te w trakcie sedymentacji zostały następnie przeobrażone w naprzemianległe warstwy piaskowców i łupków, a w dalszych procesach górotwórczych podlegały wypiętrzeniu, sfałdowaniu i przesunięciu w kierunku północno-wschodnim, tworząc układ płaszczowin wzajemnie nachodzących na siebie. Powstały trzy tzw. płaszczowiny, które nasunęły się na siebie. Najniższa jest płaszczowina śląska, środkowa – dukielska, a najwyższa – magurska. Wychodnie piaskowców magurskich często mają postać fantastycznych form skalnych. Najbardziej znane są Kornuty na Magurze Wątkowskiej i Diabli Kamień koło Folusza. Występuje też wiele jaskiń. Największe ich skupiska to Kilanowska Góra k. Lipowicy (około 70 jaskiń – najdłuższą z nich jest Jaskinia Słowiańska-Drwali o długości korytarzy 601 m i głębokości blisko 24 m) oraz Cergowa (11 jaskiń). Znana jest Jaskinia Mroczna w Kornutach, której łączna długość korytarzy sięga prawie 200 m, a głębokość 15,5 metrów. Według stanu z 2004 r. w Beskidzie Niskim znanych było 188 jaskiń i schronisk podskalnych o łącznej długości korytarzy 2720 m. Natomiast według stanu na 8 czerwca 2010 r. było to już 238 takich obiektów.

Beskid Niski będący poprzecznym obniżeniem w łuku Karpat tworzy szereg równoległych grzbietów i pojedynczych garbów rozdzielonych szerokimi obniżeniami, dolinami rzek i potoków. Dzieli się na: Góry Grybowskie, Góry Hańczowskie, Beskid Gorlicki, Pasmo Magurskie, Beskid Dukielski, Pasmo Bukowicy i Kamienia, Gniazdo Jawornika, Pasmo graniczne, Wzgórza Rymanowskie.

W Beskidzie Niskim występują dwa piętra roślinne: pogórza i regiel dolny. Piętro pogórza, sięgające do 530 m n.p.m., tworzą fragmenty naturalnych zbiorowisk leśnych lasy dębowo – grabowe, olcha i zarośla wikliny w dolinach rzek. Dominują jednak drzewostany sztuczne z przewagą sosny. Na terenach nieleśnych występują stosunkowo licznie zbiorowiska łąk i pastwisk oraz torfowiska niskie. Piętro regla dolnego, rozciągające się od 530 m po szczyty, występuje w formie wyspowej, obejmując wyższe części wzniesień. Jedynie w masywie Magury Wątkowskiej tworzy ono większy kompleks. W reglu dolnym dominują lasy, głównie bukowe. Mniejszy udział mają jedliny oraz sztuczne drzewostany sosnowe i mieszane, a świerk jest niemal nieobecny.

Do bardzo wartościowych zbiorowisk należą rzadkie w Karpatach Polskich lasy jaworowe, reprezentowane tu przez trzy zespoły. Jaworzyna karpacka występuje tylko na skałkach szczytowych Kamienia, jaworzyna górska z języcznikiem znaleziona została na Kamieniu i Suchani w przełomie Wisłoki, jedynie jaworzyna z miesiącznicą trwałą jest częściej spotykana. Do stosunkowo rzadkich zespołów należy grąd, który zachował się przeważnie na stromych skarpach i niższych częściach zboczy dolin nad rzekami oraz potokami.
Lasy bukowe reprezentowane są przez dwa zespoły, niezbyt częstą kwaśną buczynę górską i żyzną buczynę karpacką, zróżnicowaną na 4 podzespoły. Do szczególnie cennych należy podzespół z kostrzewą górską o wyraźnie wschodniokarpackim charakterze oraz podzespoły wilgotne z czosnkiem niedźwiedzim i miesiącznicą trwałą.
Z grupy lasów jodłowych stwierdzono niewielki fragment acidofilnego boru dolnoreglowego oraz jedliny żyzne z panującą w runie jeżyną gruczołowatą.

Na terenie Beskidu Niskiego utworzono w 1995 roku Magurski Park Narodowy, w 1992 roku Jaśliski Park Krajobrazowy oraz 14 rezerwatów przyrody: Cisy w Mogilnie, Jelenia Góra, Kornuty, Łysa Góra, Wadernik, Igiełki, Modrzyna, Cisy w Nowej Wsi, Rezerwat Tysiąclecia na Cergowej Górze, Przełom Jasiołki, Kamień nad Jaśliskami, Źródliska Jasiołki, Bukowica i Kamień nad Rzepedzią.