Region: Beskid Mały

Beskid Mały – pasmo górskie w południowej Polsce, stanowiące część Beskidów Zachodnich o długośc ok. 35 km i szerokości 10–15 km. Od północny graniczy z Pogórzem Śląskim, od wschodu z Pogórzem Wielickim i Beskidem Makowskim, od południa z Pasmami Pewelsko-Krzeczowskimi, od południa i zachodu z Kotliną Żywiecką. Przełom rzeki Soły dzieli Beskid Mały na część zachodnią (Grupa Magurki Wilkowickiej) i wschodnią (tzw. Beskid Andrychowski) lub Góry Zasolskie. W części wschodniej wyróżnia się jeszcze: Pasmo Bliźniaków, Grupę Kocierza, Pasmo Łamanej Skały, Masyw Leskowca.

Beskid Mały zbudowany jest z trzech jednostek tektonicznych: płaszczowiny podśląskiej, śląskiej i magurskiej. Płaszczowina podśląska występuje na północy Beskidu (ciągnie się od Kóz w rejony Andrychowa) i w Kotlinie Żywieckiej. Wyróżnia się w niej jeszcze dwie podjednostki; płaszczowiną godulską i cieszyńską. Zbudowany jest z niej sam trzon Beskidu Małego. Na niej, nieco bardziej na południe nasunięta jest płaszczowina śląska, zaś płaszczowina magurska znajduje się w części południowej i wschodniej. Na grzbietach występują liczne wychodnie skalne zbudowane z bardziej odpornych na wietrzenie piaskowców i zlepieńców istebniańskich. Spotykamy je na grzbiecie Magurki Wilkowickiej, Czupla, Żaru, Kiczery, Jaworzyny i Kościelca, Roczenki, Kiczory, Łamanej Skały, Smrekowicy i Kamienia. Najbardziej charakterystyczne z nich to: Wędrujące Kamienie na Smrekowicy, Zamczysko na Łysinie, Zbójeckie Okno na Beskidzie, Znalezisko na Łamanej Skale, mur skalny na Kamieniu.

Beskid Mały ma urozmaiconą rzeźbę terenu, główny grzbiet i jego odnogi głęboko wcinają się w doliny rzeczne, zbocza są strome (czasem przekraczają nachylenie 30 stopni), deniwelacje przekraczają 500 m. Występują małe jaskinie, schrony, baszty i ostańce skalne. Na stromych stokach występują typowe dla Karpat osuwiska. Jednym z nich jest Osuwisko w Czarnych Działach.

Beskid Mały znajduje się w dorzeczu Wisły, a dokładniej jej trzech dopływów – rzek Biała, Soła i Skawa. Soła dokonała przełomu przez Beskid Mały dzieląc go na część zachodnią i wschodnią. Przełom ten powstał podczas jednego z okresów międzylodowcowych w plejstocenie, w wyniku erozji wstecznej prawobrzeżnego dopływu Wisły, który wypływał niegdyś w okolicy Porąbki. Dawniej Soła płynęła przez Bramę Wilkowicką, świadczą o tym znajdujące się na jej obszarze pokłady żwiru.

W wyniku działalności człowieka przyroda Beskidu Małego została silnie przekształcona. Obszary leśne to obszary typu dolnoreglowego. Wyjątkiem są szczytowe partie Łamanej Skały, gdzie występuje naturalny, porośnięty świerkiem regiel górny. Przyczyną jest bardzo tutaj skaliste i ubogie w glebę podłoże. Dawniej przeważały lasy bukowe, zniszczone zostały jednak na skutek wypalań i wyrębów. Obecnie jest to las wtórny, w którym przeważają zespoły świerkowo-bukowo-jodłowe. Pozostałości pierwotnej buczyny ostały się jeszcze w niektórych miejscach, głównie w obrębie rezerwatów przyrody. Na terenie Beskidu Małego znajduje się Park Krajobrazowy Beskidu Małego, obszar Natura 2000 oraz trzy rezerwaty przyrody: Madohora, Szeroka i Zasolnica.

Najwyższe szczyty w metrach n.p.m.: Czupel 930 m, Łamana Skała 929 m, Leskowiec 918 m, Madohora 915 m, Magurka Wilkowicka 909 m, Rogacz (k.Czupla) 899 m, Wielik Gibasów Groń 890 m, Smrekowica 885 m, Potrójna (Czarny Groń) 887 m, Groń Jana Pawła II 885 m, Kocierz 884 m, Mlada Hora 873, Na Beskidzie 863 m, Jaworzyna 861 m, Wielka Cisowa Grapa 853 m, Sokołówka 853 m, Góra Potrójna 847 m, Maleckie 844 m, Gibasówka 842, Groniczki 833 m, Kucówki 833 m, Jawornica 830 m, Hrobacza Łąka 828 m, Rogacz 828 m, Kiczera 827 m, Beskid 826 m, Magurka Ponikiewska 818 m, Gaiki 816 m, Pietraszowa 814, Wielki Cisownik 806.